Metaverse Dünyasında Uyulması Gereken Hukuki Kurallar

A. Genel Olarak Metaverse Dünyasında Hukuki Sorumluluklar

Son yıllarda hızla gelişen teknoloji, özellikle 2008 yılında Satoshi Nakamoto’nun “Bitcoin: Peer to Peer Electronic System” makalesi ile karşımıza “blockchain (blokzincir)” isimli yeni bir ürün ile çok daha farklı bir kulvara geçmiştir. Zira yüzyıllardır aracı olmaksızın güvenin sağlanamadığı Dünyamızda blokzincir teknolojisi bunun imkanını ortaya koymuştur. (metaverse dünyasında uyulmaseken hukuki kurallar, metaverse hukuku)

Blokzincir teknolojisi ile de birçok yeni ürün ortaya çıkmış olup, bunlardan bir tanesi de metaverse platformları olmuştur. Metaverse platformları, kişilerin “avatar” isminde karakterleri ile platform içerisinde fiziki dünyamızdaki eylemlerimizin çoğuna 3D olarak yapılmasına imkan veren ve gün geçtikçe sanal gözlük gibi donanımlarla da desteklenen sanal dünyalardır. Bu dünyaların diğer bilgisayar oyunlarından en öne çıkan özelliği ise arkasında blokzincir teknolojisini barındırması ve bunun sonucu olarak da güvenilir, şeffaf ve hızlı şekilde uçtan uca alışveriş, ödeme, iletişim gibi eylemlerimizin platform içerisinde yapılmasına imkan sağlamasıdır. Örneğin bir marka metaverse içerisinde araba sürüşü deneyimi sağlayabilmekte ve kullanıcılar da bu markanın fiziki dünyadaki arabalarını sanal dünyada deneyimleyebilmektedir. Yine örneğin metaverse içerisindeki sanal kıyafetler de kripto varlıklarla uçtan uca satın alınabilmektedir.

Bu durum ise metaverse platformlarına hem kişilerin hem de şirketlerin talebini artırmış ve metaverse içerisinde birçok kişisel, kültürel ve ticari ilişkilerin gerçekleşmesine sebebiyet vermiştir. Bı sebeple metaverse içerisindeki kişilerin yükümlü olduğu birçok hukuki sorumluluk mevcuttur. Anayasa m.12’ye göre herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. Yine Anayasa m. 17’de herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu düzenlenmiştir. ( https://www.torunhukukburosu.com/kisilik-haklarinin-ihlali-manevi-tazminat/ )

Kişisel hayatımızın teknolojideki yansımasına göre burada hukuki ilişkilerimize dikkat etmeliyiz. Metaverse dünyasında kişilerin sorumlu olacağı hukuki yükümlülükler şu şekildedir:

B. Metaverse Dünyası ve Kişilik Hakları

Metaverse dünyasında da avatarlarımız ile diğer kişilerin avatarlarına karşı gerçekleştirdiğimiz eylemlerden hukuki olarak sorumluyuz. Buna göre fiziki dünyadaki eylemlerimizden metaverse platformunda gerçekleştirebildiğimiz kadarıyla hukuki sonuçlar doğacaktır.

Buna göre metaverse dünyasında kişilik hakları bağlamında dikkat edilecek yükümlülükler de bu şekilde olacaktır:

1.  Vücut bütünlüğü ve sağlık açısından metaverse dünyası:

Fiziki dünyada kişilerin vücut bütünlüğüne zarar verildiğinde Türk Medeni Kanunu m.24’e göre zarar veren kişi sorumlu olacaktır. Kişilik hakları zarar gören kişi ise Türk Borçlar Kanunu m.58 gereği manevi tazminat talep edebilecektir. Metaverse dünyaları sanal dünyalar olduğundan bu platformlarda kişilerin vücut bütünlüğüne ve sağlığına zarar verilmesi ihtimali azdır. Bunun yanında metaverse dünyasında dahi bu mümkün olabilecektir. Zira metaverse içerisinde kişilere fiziki olarak müdahale etmek mümkün değilse de, yazılı veya sözlü iletişimler ile kişilerle temasa geçilmektedir. Bu ise kişileri etkileme imkanı vermektedir. Örneğin metaverse içerisinde gerçekleşen iletişimler ile kişinin psikolojisinin bozulmasına sebebiyet verilmesi durumunda, veya kişinin kendisine zarar vermesine sebebiyet verilmesi durumunda, kişinin vücut bütünlüğü veya sağlık hakkına zarar verilecektir. Bu ise özel hukuk bağlamında maddi ve manevi tazminat, ceza hukuku bağlamında ise cezai sorumluluk gerektirebilecektir.

2. Metaverse Dünyasında Şeref ve İtibarın Zedelenmesi:

Metaverse içerisinde belirttiğimiz üzere yazılı veya sözlü iletişim mümkündür. Metaverse platformunun  yapısına göre görsel iletişim dahi mümkündür. Bu sebeple metaverse dünyasında da bir kişinin şeref ve itibarına zarar verilmesi durumunda bu eylem TMK m.24 uyarınca sorumluluk doğuracaktır.

Yine kişilerin isim hakkına zarar verilmesi de kişilik haklarına zarar hükümleri sonucunu doğuracaktır.

3. Metaverse Dünyasında Kişisel Verilerin Korunması

Metaverse platformunda da kişisel veriler kolaylıkla paylaşılabilmekte olup, bu platformlarda da 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu gereğince sorumluluk gündeme gelmektedir.

Özellikle metaverse mağazalarındaki ve alışverişlerindeki kişisel verilerin işlenme süreçleri, kişiler arasındaki konuşmalarda kişisel verilerin işlenme süreçleri ve diğer hizmet türlerinde kişisel verilerin işlenme süreçlerinde 6698 gereği gerekli aydınlatmalar yapılmalı ve açık rızalar alınmalıdır.

C. Metaverse Dünyasında Borç İlişkileri

Bahsettiğimiz üzere metaverse içerisinde birçok gerek kişisel gerek ticari alışverişler gerçekleşebilmekte, bunların sonucu olarak borç ilişkileri meydana gelebilmektedir. Bu borç ilişkileri hem metaverse içini hem metaverse dışı fiziki dünyayı konu edilebilmektedir. Kullanıcıların tüm bu ilişkilerinde başta TBK olmak üzere hukuki kurallara uymaları gerekmektedir:

1. Metaverse Dünyası ve Sözleşmeler

TBK m.1: “Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur.” Ve TBK m.12: “Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir.”

TBK m.1 ve m.12 uyarınca metaverse içerisinde de şekli zorunluluğu olan sözleşmeler dışında sözleşmeler her türlü akdedilebilecektir. Örneğin başka bir kullanıcı ile yazılı veya sözlü konuşmalarımız sözleşme ilişkisini ortaya çıkarabilecek ve şahsımızın borç altına girmesine sebebiyet verebilecektir. Bu borç ise metaverse içerisindeki bir edimi konu edinebileceği gibi (sanal kıyafet vb.) metaverse dışı edimleri de konu edinebilir (araba, bilgisayar vb.). Metaverse içerisinde sözleşme ilişkileri genel olarak şu şekillerde oluşabilecektir:

• Yazışmalar
• Konuşmalar
• Akıllı Sözleşmeler

2. Metaverse Dünyası ve Haksız Fiiller

TBK m.49’a göre “TBK m. 49: «Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”

Metaverse içerisinde de kullanıcılar birbirlerine zarar vermemekle yükümlüdür. Bunun yanında metaverse içerisindeki ilişkilerde gerek metaverse içi, gerekse metaverse dışı haksız fiiller de meydana gelebilecektir. Metaverse dünyasında gerçekleşebilecek haksız fiiller şu başlıklarda belirtilebilir:

• Maddi Zarar: Metaverse platformunun yapısına göre avatarımız ile başkasının avatarına maddi zarar verebilme imkanımız doğabilir. Örneğin metaverse içerisinde bir başkasının kıyafetini izinsiz almak.

Yine metaverse içerisinde yukarıda bahsettiğimiz üzere fiziki dünyayı etkileyecek şekilde maddi zararlar da oluşabilir.

• Manevi Zarar: Yukarıda kişilik hakları başlığında belirttiğimiz üzere metaverse üzerinde kişilere manevi olarak da zarar verilmesi mümkündür. Bu sebeple metaverse içi ilişkilerde bu açıdan da kullanıcıların dikkat etmesi gerekmektedir.
• Haksız Rekabet: Haksız veya dürüstlük kurallarına aykırı şekilde bir başkasının müşterilerinin azalması veya azalma tehlikesinin oluşması da TBK m.57 gereğince tazminat borcu doğuracaktır.
• Diğer: Kusursuz sorumluluk, ayırt etme gücü olmayanın verdiği zarar haller gibi durumlar da uygun düştüğü ölçüde metaverse dünyasında tazminat borcunu doğurabilecektir.

Metaverse dünyasında başkasına zarar veren kişi ise TBK m.51 vd. maddeleri gereğince tazminat ödemelidir.

TBK m.51: “Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.”

D. Metaverse Dünyasında Ticari İlişkiler

Kişisel ilişkilerimiz veya borç ilişkilerimiz gibi metaverse dünyasında ticari ilişkilerimizde de hukuka uygun hareket etmeli ve burada da birçok sorumluluğumuzun doğabileceğinin farkında olmamız gerekmektedir. Metaverse dünyasında uygulanabilecek ticari kurallar şunlar olabilecektir:

• Ticaret adı ve unvanlarının kullanılması
• Şirket toplantılarının gerçekleştirilmesi
• Lisans, sigorta, komisyon vb. sözleşmeler
• Diğer.

E. Fikri Mülkiyet Hakları ve Metaverse Dünyası

Fikri mülkiyet hakları, telif hakları ve sınai mülkiyet hakları olarak ayrılmaktadır. Telif hakları Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kişilerin hususiyetini taşıyan fikir ve sanat ürünleri üzerindeki haklarımızdır. Sınai mülkiyet hakları ise marka hakkı, patent hakkı, coğrafi işaret hakkı gibi Sınai Mülkiyet Kanunu’nda özel olarak düzenlenmiş ve kişilere özgü olabilecek bazı diğer haklardır.

1. Metaverse Dünyasında Telif Hakları

Sahibinin hususiyetini taşıyan resim, müzik, şiir gibi FSEK’te tanımlanmış eserler üzerindeki haklar telif haklarıdır. Telif haklarının doğması için tescil zorunluluğu olmayıp, doğduğu ortamın da önemi yoktur. Yani platforma göre FSEK’teki özelliklere sahip her fikri ürün telif hakları kapsamında korunacaktır. Bu özellikleri ile uygun düştüğü ölçüde metaverse dünyasında da telif hakları gündeme gelecektir. Metaverse dünyasında somutlaşabilecek fikri ürünler şu şekilde belirtilebilir:

• İlim ve Edebiyat Eserleri: Metaverse içerisinde yer alan şiir ve hikaye ve bilgisayar programları gibi fikri ürünler de fiziki dünyadaki gibi sonuç doğurur. Bunlar yazışmalarda, mağaza tabelalarında veya metaverse içerisindeki özel ilim ve edebiyat eserlerinde yer alabilecektir: Şiir, hikaye, bilgisayar programı, teknik mahiyetteki fotoğraflar, teknik mahiyetteki plan, proje, harita vb.
• Güzel Sanat Eserleri: Metaverse platformunda uygun düştüğü ölçüde güzel sanat eserleri de yer alabilecek olup, bu eserler bu platformlarda dahi üretilebilecektir. Zira metaverse teknolojisi bu imkana sahiptir. Nitekim son yıllarda gündemde olan NFT sanat eserleri de metaverse içerisinde sergilere konu olabilmektedir. Bu kapsamda her türlü resimler, tezhipler, hatlar, mimarlık eserleri, fotoğrafik eserler, grafik eserler, karikatürler vb. eserler metaverse dünyasına uygun düşmektedir.
• Sinema Eserleri: Sinema eserleri tespit edildiği materyale bakılmaksızın elektronik, teknik veya mekanik araçlarla gösterilebilen her nevi bedii, ilmi, öğretici vb. mahiyetteki hareketli görüntüler dizisidir (FSEK m.5). Buna göre sinemanın tespit edildiği materyal önem taşımadığından, senaryo ve belli özelliklere sahip olacak şekilde metaverse içerisinde de sinema eseri üretilebilecektir.
• İşlemeler ve Derlemeler: Metaverse içerisinde de uygun düştüğü ölçüde işleme ve derlemeler yer alabilecek ve üretilebilecektir.

Yukarıdaki eser türleri metaverse dünyasında platforma uygun düştüğü ölçüde yer alabileceğinden, metaverse içerisindeki kullanıcılar bu eserler üzerindeki eser sahiplerinin haklarına riayet etmelidirler. Zira eser sahibinin;

FSEK m.14 vd.’ca eserin topluma arzı yetkisi, eser sahibinin adının belirtilmesi yetkisi, eserde değişiklik yapılmasını menetme hakkı ve eser sahibinin eserin aslının malikine ve zilyedine karşı ileri sürebileceği haklar gibi manevi hakları;

FSEK m.25 vd.’ca işleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma hakkı, temsil hakkı, umuma iletim hakkı ile pay ve takip hakkı gibi hakları vardır.

Metaverse içerisinde de kişiler ese sahiplerinin bu haklarına riayet etmelidir. Bu kapsamda fikri eserleri eser sahibinin izni olmadan;

• Eserde kendimizin veya başkasının ismini kullanmamalı,
• Eseri izinsiz ortaya çıkarmamalı,
• Değiştirmemeli,
• Kopyalamamalı, çoğaltmamalı,
• Satışa çıkarmamalı,
• Metaverse içerisinde yer alan bir mekanda gösterime sunmamalı,
• Metaverse içerisinde umuma iletmemelidir.

2.      Metaverse Dünyası ve Marka Hakları

Markalar şirketlerin mal ve hizmetlerinin diğer şirketlerin mal ve ürünlerinden ayrılmasını sağlayan göstergelerdir. Metaverse dünyasına gerçekleştirilen talep sonucu markalar da bu platformlarda yer almıştır. Örneğin Ford markası metaverse dünyasına özel deneyim seçenekleri sunmaktadır. Bu sebeple marka sahibinin bu sahiplikten doğan hakları mevcut olup kişiler de metaverse içerisinde marka haklarına dikkat etmelidir:

• Metaverse dünyasında başkasının markası izinsiz kullanmamalı (SMK m.7),
• Başkasının marka itibarını kötü şekilde etkilemeleli,
• Başkasının markasından izinsiz şekilde menfaat elde etmemeli (SMK m.7),
• Marka sahipleri ile gerçekleştirilen lisans antlaşmalarına riayet edilmeli (SMK m.24),
• Markayı izinsiz şekilde taklit etmemeli, taklit markaları satmamalı, dağıtmamalı, ticarette kullanmamalı, ticaret amacıyla elde bulundurmamalıdır (SMK 29).

F. Metaverse Dünyasında Suçlar

Yukarıda bahsedilen özel hukuk kurallarının yanında metaverse içerisinde Türk Ceza Kanunu anlamında dikkat etmemiz gereken kurallar mevcuttur. Zira fiziki dünyada bazı fiillerimiz suç oluşturabileceği gibi, metaverse içerisinde de fiillerimiz uygun düştüğü ölçüde suç vasfını taşıyabilecektir. Metaverse dünyası aslında bir sanal dünya olduğundan bu platformlarda gerçekleşebilecek suçları da bu ayrıma göre incelemek doğru olacaktır:

1.      Doğrudan Bilişim Suçları ve Metaverse

TCK’da m.243 ve m.245 arasında doğrudan bilişim suçları düzenlenmiştir. Buna göre metaverse içerisinde de bu maddelere girecek fiiller suç oluşturacaktır:

• Bilişim sistemine girme suçu: Teknik açıdan metaverse teknolojisi için çok daha zor olsa da, bir kişinin metaverse hesabına izinsiz girmek TCK m.243 kapsamında “bilişim sistemine girme” suçunu oluşturacaktır. Yine izinsiz şekilde metaverse mağazasının kullanılması da bu suça ilişkin eylemdir.
• Sistemi Engelleme, Bozma, Verileri Değiştirme, Bozma: Yine belirtmek gerekir ki blokzincir altyapısını kullanan metaverse teknolojisinde sisteme izinsiz giriş yapmak, verileri değiştirmek çok düşük ihtimallere sahiptir. Fakat bu durum az da olsa mümkün olup, yine farklı şekillerde de bu fiil gerçekleştirilebilecektir. Bu duruma örnek olarak bir metaverse avatarının veya mağazasının işleyişini doğrudan veya dolaylı olarak bozmak verilebilir. Örneğin internet sitelerine gerçekleştirilen DDos ataklarına benzer şekilde metaverse dünyasında da bunların işleyişini bozma girişimleri TCK m.244 bağlamında suçtur. Yine bir metaverse hesabına izinsiz girilerek metaverse mağazasındaki fiyatların değiştirilmesi de “verileri değiştirme” fiilini meydana getirecektir.
• Banka ve Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması: TCK m.245’te başkasına ait banka veya kredi kartının ele geçirilmesi, kullanılması, bu kartlarla ilişkilendirerek sahte banka veya kredi kartı kullanılması, üretilmesi, satılması, devredilmesi, satın alınması da suç olarak düzenlenmiştir. Bu fiillerin metaverse içerisinde gerçekleştirilen alışverişlerde kullanılması da bu suça konu fiili meydana getirecektir. Bu sebeple kullanıcılar metaverse içerisinde gerçekleştirdikleri banka veya kredi kartı kullanımlarına dikkat etmeli, dolandırıcılıkların gerçekleşebileceğini her zaman hatırlamalıdırlar.
• Yasak Cihaz veya Programlar: Bir bilgisayar programının bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılmak üzere TCK’daki suçlarda vasıta olarak kullanılması TCK m.245/A uyarınca suçtur. Metaverse dünyası da bir bilişim sistemi olduğundan metaverse içerisinde bir suça ilişkin program oluşturulması, kullanılması, satışının yapılması, depolanması vb. fiiller suç oluşturacaktır.

2.      Dolaylı Bilişim Suçları

Birtakım diğer suçlar da bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması ile gerçekleşebilmektedir. Bu suçlara dolaylı bilişim suçları denilmektedir. Bu suçların metaverse içerisinde işlenmesi durumu da dolaylı bilişim suçudur. Örneğin metaverse içerisinde bir kişiye hakaret edilmesi durumu TCK m.125 uyarınca “hakaret” suçunu oluşturacaktır.

• Kişisel Verilerin Korunması: TCK m.135-136 maddeleri kişisel verilerin korunmasını düzenleyen suç türleridir. TCK m.135’te “kişisel verilerin hukuka aykırı kaydedilmesi” suçu, m. 136’da “verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme” suçları düzenlenmiştir. Metaverse içerisinde de bu suçlar en başta kişiler arasındaki yazışmalar, konuşmalar ile, bunun yanında kaydolma gibi formlar aracılığıyla, ve kişilerin verilerine başka şekillerde ulaşılabilecek durumlarda işlenebilecektir. Burada dikkat edilmesi gerekmektedir ki metaverse dünyası genel itibariyle umuma açık bir platform olduğundan, alenileşmiş kişisel verilerin kaydedilmesi veya ele geçirilmesi veya verilmesi bu suç türünü meydana getirmeyecektir. Metaverse içerisinde aleni olmayan kişisel verilerin konu olduğu fiiller bu suçları oluşturacaktır.
• Hakaret, Tehdit, Şantaj: Hakaret suçu TCK’nın 135. maddesinde, tehdit suçu 106. maddesinde, şantaj suçu 107. maddesinde düzenlenmiştir. Gerçekleştiği platformlar farketmeksizin bir kişiye karşı bu suçların unsurlarını gerçekleştirmek, bu suçu oluşturacaktır. Metaverse dünyasında da kişilere karşı hakaret, tehdit, şantaj fiilleri en başta kişilerle yazılı ve sözlü konuşmalarla, görüntülü konuşmalarla gerçekleştirilebilecektir.
• Diğer Bazı Suçlar: Yukarıda bahsettiğimiz üzere Kanun’da özel olarak platform türüne yer verilmediği her suç türü Metaverse dünyasında da gerçekleşebilecektir. Bu sebeple diğer suç türleri de metaverse içerisinde gerçekleşebilecektir. Bu suç türlerinin başında “kara para aklama” suçu gelmektedir. Yeni bir teknoloji olmalarından dolayı devlet kontrolünün daha kısıtlı olabileceği metaverse dünyalarında art niyetli kişiler “kara para aklama” faaliyetinde bulunabilecektir. Bu fiil TCK m.282’e “suçtan kaynaklanan malvarlığı değerini aklama” olarak tanımlanmış olup, metaverse dünyasında da oluşacaktır. Bunun yanında metaverse içerisinde “dolandırıcılık, hırsızlık” gibi suçlar da gerçekleştirilebilecektir.

SONUÇ

Metaverse dünyasına özel şu an için bir hukuki regülasyon olmasa da, uygun düştüğü ölçüde metaverse dünyasında d a yukarıda bahsettiğimiz hukuki sorumluluklar doğacacaktır. Bu kapsamda gerek gerçek kişi kullanıcıların gerekse tüzel kişi tacir ve marka sahiplerinin metaverse içerisindeki eylemlerine dikkat etmeleri gerekmektedir.

Av. Ali ERŞİN’in Hukuk ve Bilişim’deki tüm Blog yazılarına bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Yazarın Hukuk ve Bilişim Dergisi 10. Sayı’daki “NFT Teknolojisi ve Telif Haklarının Korunması” isimli yazısını okumak için bağlantıya tıklayınız.

Yazar: Av. Ali ERŞİN / Hukuk ve Bilişim Dergisi Genel Koordinatörü

Instagram: avukataliersin

Mail: [email protected]