Yazılım Sektöründe Telif Hakları
Telif Hakkı Nedir?
Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği eserleri üzerinde hukuken sağlanan korumadır. Türkiye’de telif hakları 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında düzenlenmiştir.
Eser Nedir?
Bir fikir ve sanat ürününün eser olarak kabul edilip koruma altına alınabilmesi için;
- Fikri bir çabanın ürünü olması
- Eser sahibinin hususiyetini taşıması
- Şekillenmiş olması
- FSEK’de sayılan eser türlerinden birine girmesi gerekir.
Eser Sahibinin Hakları
Eser sahibi, eseri meydana getiren kişidir.
Eser sahibinin mali hakları; işleme, çoğaltma, yayma, temsil ve umuma iletim haklarıdır.
Manevi hakları ise; umuma arz yetkisi, adını belirtme yetkisi, eserde değişiklik yapılmasını men etme yetkisidir.
Bir Eser Türü Olarak Yazılım
Bilgisayar programları (yazılım) FSEK’e göre ilim ve edebiyat eseri olarak korunmaktadır. Ayrıca bir sonraki aşamada bilgisayar programı oluşturabilecek sahibinin hususiyetini taşıyan hazırlık tasarımları da bu koruma kapsamındadır. Arayüzler de sahibinin hususiyetini taşımak ve şekillenmiş olmak koşuluyla eser sayılır. Ancak arayüzüne temel oluşturan düşünce ve ilkeleri de içine almak üzere, bir bilgisayar programının herhangi bir ögesine temel oluşturan düşünce ve ilkeler eser sayılmazlar.
Yazılımlar Üzerinde Eser Sahipliği
FSEK gereğince, bir yazılımın sahibi, onu meydana getiren kişidir ve meydana getirdiği yazılım üzerinde mali ve manevi haklara sahiptir.
İstihdam ilişkisi kapsamında çalışanlar tarafından meydana getirilen yazılımlar üzerindeki mali hakları kullanma yetkisi aksi kararlaştırılmadıkça yazılım şirketlerine aittir.
Yazılımlarda Telif Hakkı Koruması
Yazılımlar, kullanıldıkları makine ve benzeri cihazlardan bağımsız olarak korunmak istendiklerinde telif hakkı koruması kapsamında değerlendirilmektedir. Yazılımlar da dahil olmak üzere meydana getirildiği andan itibaren başlayan otomatik bir korumadan yararlanırlar. Bununla beraber, FSEK kapsamındaki bu eserlerin hak sahiplerinin talepleri doğrultusunda kayıt ve tescil ettirilmesi mümkündür.
Yazılımların hak sahiplerinin izni olmaksızın kullanımı halinde FSEK kapsamında hukuki ve cezai sorumluluk doğar.
Yazılımlarda Sınai Mülkiyet Koruması
Yazılımlar, genel olarak, telif hakları koruması altında olmakla birlikte bazı şartların oluşması halinde sınai mülkiyet koruması da sağlanabilmektedir.
Eğer bir yazılım;
- Aynı zamanda bir makine veya aygıtla beraber çalışıyorsa
- Bir makineyi veya cihazı çalıştıran bir yazılım ise veya buna bağlıysa
O cihaz, makine veya sistemle beraber şartları varsa patentlenebilir.
Teknik bir problemi çözen yöntemi gerçekleştiren bilgisayar programı da şartları varsa patent ile korunabilmektedir.
Yazılımların İsteğe Bağlı Kayıt ve Tescili
Mali ve manevi hakların ihlal edilmemesi, hak sahiplerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması amacıyla kaynak kodu veya nesne kodu halinde meydana getirilmiş yazılımların kayıt ve tescil edilmesi mümkündür.
Ayrıca bir sonraki aşamada bilgisayar programı sonucunu doğurmak koşuluyla sahibinin hususiyetini taşıyan hazırlık tasarımları da ilim ve edebiyat eseri olarak kayıt ve tescil edilebilir.
Kayıt ve tescil belgesi, hak kurucu bir etkiye sahip olmasa da bilgisayar programını oluşturan kodların bir bölümünün veya tamamının, ihtilaf konusu olması halinde, eser sahibi veya hak sahiplerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlamaktadır.
Kimler Başvurabilir?
Yazılımı meydana getiren kişiler ile eser üzerinde hakları kullanma yetkisine sahip işveren statüsündeki şirketler, kurum ve kuruluşlar kayıt ve tescil işlemi için başvuruda bulunabilirler.
Esere ilişkin mali hakları devir yoluyla edinen (lisans ya da devir sözleşmesi gibi) kişiler ise hak sahipliklerini kanıtlayan yazılı sözleşmelerini ibraz sureti ile mali haklara ilişkin yararlanma yetkilerini kayıt ve tescil altına alınmasını talep edebilirler.
Bu makale Avukat Ali Fuat Özbakır‘ın katkıları ile yayınlanmıştır.
